RODZAJE I OBJAWY DEPRESJI

Obraz kliniczny depresji typu endogennego obejmuje kilka charakterystycznych cech nazywanych też objawami lub cechami podstawowymi albo osiowymi, które stanowią poniekąd „jądro” zespołu, oraz liczne nieswoiste objawy wtórne, będące prawdopodobnie reakcją osobowości chorego na pojawienie się objawów podstawowych. .

Do objawów podstawowych, które prawdopodobnie wynikają z procesów patogenetycznych leżących u podłoża zespołu, należą:
• Obniżenie podstawowego nastroju {depresja jako objaw}.
• Osłabienie tempa procesów psychicznych i ruchowych, nazywane też zahamowaniem psychoruchowym, niekiedy jest to zobojętnienie, które charakteryzuje niezdolność do przezywania zarówno uczucia radości, jak i smutku.
• Objawy somatyczne i zaburzenia rytmów biologicznych
• Lęk

Obniżenie podstawowego nastroju jest przezywane jako stan smutku, przygnębienia, niemożność odczuwania radości, szczęścia, radości, satysfakcji i spowolnienie tempa myślenia, osłabienie pamięci, poczucie niesprawności intelektu, spowolnienie ruchów lokomocyjnych, niekiedy {rzadko} całkowite zahamowanie ruchowe [osłupienie}. U niektórych chorych, głównie z depresją nawracającą, zahamowanie ruchowe nie występuje, zamiast tego pojawia się niepokój lub pobudzenie ruchowe. Stan taki często łączy się z dużym lękiem.

Objawy somatyczne i zaburzenia rytmów biologicznych są przejawem zaburzeń funkcji regulacyjnych podwzgórza i tworu siatkowego. Duże znaczenie diagnostyczne wykazują zwłaszcza zaburzenia rytmu snu i czuwania. W praktyce klinicznej obserwuje się dwa warianty tych zaburzeń : jeden, w którym występuje znaczne skrócenie snu nocnego,
spłycenie snu { wielokrotne budzenie się w nocy } i wcześniejsze budzenie się rano, oraz drugi, który charakteryzuje zwiększoną potrzeba snu { zwiększona liczba godzin snu nocnego, senność w okresie dnia }. Inne przejawy zaburzeń rytmu okołodobowego to charakterystyczne wahania samopoczucia w ciągu dnia, mianowicie we wczesnych godzinach chorzy czują się gorzej, a objawy i cechy zespołu depresyjnego wyraźnie narastają; po południu zwłaszcza wieczorem, samopoczucie ulega wyraźnej poprawie. Zmiany funkcji podwzgórza są przyczyną zaburzeń cyklu miesiączkowego-do zaniku krwawień włącznie. Przejawem zaburzeń układu autonomicznego pochodzenia ośrodkowego są liczne dolegliwości i zaburzenia somatyczne, m.in. napięciowe bóle głowy umiejscowione w okolicy karku, potylicy lub bóle opasujące głowę{kask}, zaparcia, wysychanie błoń śluzowych jamy ustnej. Charakterystyczny jest również brak łaknienia oraz zmniejszenie masy ciała {niekiedy znaczne}.

Lęk występujący w depresji jest nazywany lękiem wolnopłynącym. Utrzymuje się on niemal stale, wykazuje falujące nasilenie, może osiągnąć znaczne rozmiary i ujawnić się w sferze ruchowej {podniecenie} niekiedy w postaci stanów paniki. Często jest przez chorych umiejscawiany w okolicy przedsercowej lub nadbrzuszu { lęk prekordialny}.

Dość częstym zjawiskiem jest dysforia, której przejawem są takie objawy, jak nastrój gniewliwy, zniecierpliwienie, rozdrażnienie. Dysforia stosunkowo rzadko jest przyczyną poważniejszych konfliktów z otoczeniem, częściej jest źródłem agresji skierowanej przeciwko sobie { autoagresja} i ma znaczenie przy podejmowaniu prób samobójczych. Liczne objawy, często obserwuje się w depresji typu endogennego, są psychologicznie zrozumiałymi następstwami opisanego stanu. Są to miedzy innymi zaburzenia treści myślenia, w którym dominują sądy depresyjne, takie jak: depresyjna negatywna ocena siebie, swojego postępowania, zdrowia, pesymistyczna ocena teraźniejszości i przyszłości, perspektyw życiowych. Granica między opisanym obrazem myślenia i sądami typu urojeniowego nie jest ostra. O urojeniach mówimy wtedy, gdy treść ocen depresyjnych odbiega w sposób rażący od realiów. Urojenia występujące w depresji są zaliczone do urojeń wtórnych, wynikają, bowiem z obniżonego nastroju, poczucia winy i lęku { urojenia syntymiczne}, większość daje się wytłumaczyć w sposób zrozumiały „psychologicznie".

Do rzadziej obserwowanych zaburzeń myślenia nalezą nawracające wbrew woli chorego natrętne myśli lub impulsy zwykle o treści przykrej, które rodzą lub nasilają poczucie winy, grzeszności {np. myśli o treści bluźnierczej, o zrobieniu krzywdy osobie bardzo bliskiej i inne}.

Zaburzenia funkcjonowania chorych grupie społecznej { rodzinie, miejscu pracy}, często
bardzo wyraźne, są również wtórne w stosunku do objawów podstawowych. Utrata zainteresowań światem zewnętrznym, abulia, poczucie niesprawności psychicznej (zwłaszcza intelektualnej) i fizycznej, poczucie ciągłego zmęczenia, skoncentrowanie się na przeżyciach depresyjnych są przyczyną izolowania się od otoczenia, niekiedy zerwania wszelkich kontaktów z ludźmi. Liczni chorzy nie są w stanie wykonywać pracy zawodowej, podołać obowiązkom domowym, a niektórzy nie mogą zaspakajać elementarnych potrzeb życiowych. W skrajnym nasileniu może to stanowić zagrożenie dla życia.

Częste w depresji zniechęcenie do życia, myśli, luminacje i próby samobójcze są logiczną konsekwencją opisanego stanu i chociaż nie są zjawiskiem specyficznym dla omawianego zespołu, należą do najważniejszych problemów klinicznych związanych z chorobami afektywnymi. Zamachy samobójcze są przyczyną zgonu 15%-25% chorych, chorych,
w których rozpoznaje się choroby afektywne.

Przebieg depresji, nasilenie jej poszczególnych cech o objawów wykazują dużą różnorodność. U części osób, głownie z chorobą afektywną dwubiegunową, zespół depresyjny może pojawić się nagle, w okresie kilku dni (niekiedy jednej doby) osiąga znaczne nasilenie, w podobny sposób ustępuje, jednak częściej objawy narastają stopniowo, w okresie kilkunastu dni, a nawet tygodni. Najpierw pojawia się obniżenie nastroju, zmniejszenie napędu psychoruchowego, zaburzenia snu, lęk, zaburzenia wegetatywne, później u części chorych występują urojenia depresyjne, duże zmiany aktywności złożonej, co skłania do przypuszczeń, że objawy wtórne są przejawem „reakcji” osobowości chorych na obecność objawów podstawowych. U osób z powolnym początkiem zaburzeń często obserwuje się też stopniowe ich ustępowanie.
Opracowała: p. Renata Pióro